„W drodze do niepodległości. Kanadyjski przystanek - obóz Kościuszko w Niagara-on-the-Lake, 1917-1919”, to tytuł nowej wystawy czasowej otwartej w Sali Rycerskiej na Jasnej Górze. Ekspozycja, na ponad stu unikatowych zdjęciach i dokumentach, pokazuje założony w Kanadzie obóz rekrutacyjny do Armii Polskiej tworzonej we Francji, nazwany Obozem Kościuszko.

Był to obóz szkoleniowy dla Polaków - ochotników z Europy i innych kontynentów. Rekruci, za zgodą Stanów Zjednoczonych, szkoleni byli w Kanadzie za pieniądze francuskie. Dużą rolę w przygotowaniach do powstania obozu odegrał Ignacy Jan Paderewski.

Po dwumiesięcznym przeszkoleniu w Obozie Kościuszko sukcesywnie, trzydziestoma okrętami, do Armii Polskiej we Francji, nazywanej od koloru mundurów „Błękitną Armią”, wyekspediowano ok. 22 tysięcy żołnierzy.

Od lipca 1918 r. oddziały tej armii, pod francuskim dowództwem, walczyły z Niemcami na froncie we Francji. Było to wydarzenie bez precedensu w historii Stanów Zjednoczonych i Kanady, bowiem jedynie Polonia amerykańska dokonała takiej organizacji swojego wojska na Obczyźnie.

- Wystawa podzielona jest na 9 działów tematycznych. Pokazuje m.in. jaką rolę odegrał Obóz w historii kanadyjskiego miasta, którego mieszkańcy pomagali Polakom, obozową codzienność, żołnierską musztrę, czas wolny - powiedział Wojciech Grochowalski koordynator wystawy.

W październiku 1918 r. dowódcą „Błękitnej Armii” został gen. Józef Haller. Polski generał był związany z Jasną Górą. To tutaj pielgrzymował i zawierzał się Matce Bożej. - To bardzo ważne, że właśnie tutaj pielgrzymi będą mogli zobaczyć tę wystawę i przez nią poznać także historię tego polskiego bohatera - zauważył koordynator wystawy.

Wiosną 1919 r. formacja ta została przetransportowana pociągami do Polski i weszła w skład Wojska Polskiego, walcząc w wojnie polsko-ukraińskiej (1919) i polsko-bolszewickiej (1919-1920). Gen. Józef Haller w czerwcu 1919r. na jasnogórskim Szczycie wygłosił przemówienie, w którym wskazywał, że „ u stóp Jasnej Góry winny zespolić się wszystkie dążenia Polaków, którzy w wolności przodować będą innym narodom”.

Po wojnach - do USA i Kanady powróciło około 12, 5 tys. byłych żołnierzy „Błękitnej Armii”. Pozostali zginęli lub zostali w Polsce i Europie. Ci, którzy powrócili, założyli w 1921 r. w Ohio Stowarzyszenie Weteranów Armii Polskiej w Ameryce, które działa do dziś. Niestety, w Polsce Niepodległej, nie mówiąc o czasach komunistycznych, wysiłek ten był zapominany, nawet przemilczany. Dzisiaj na karty historii przywracany jest czyn zbrojny wychodźstwa polskiego w Ameryce z czasów I wojny światowej.

Wystawa składa się ze 116 obiektów: zdjęć oprawionych w ramy o różnych formatach, banerów i plansz, z opisami w języku polskim i angielskim. Są na niej fotokopie zdjęć i dokumentów, plakatów, listów, wspomnień, szkiców, a także reprodukcje obrazów.

Autorką ekspozycji jest dr Anitta Maksymowicz z Muzeum Ziemi Lubuskiej w Zielonej Górze. Zdjęcia pochodzą w większości z nowojorskiego archiwum Stowarzyszenia Weteranów Armii Polskiej w Ameryce (SWAP). Wystawę „W drodze do niepodległości. Kanadyjski przystanek - obóz Kościuszko w Niagara-on-the-Lake, 1917-1919” oglądać można w Sali Rycerskiej do 15 maja.

Izabela Tyras

jasnagora.com