Według Kartezjusza wszystko jest w możność: wszystko zaczyna się od tego, że „ja istnieje”, oraz, że „Bóg istnieje”, natomiast też należy dowieść istnienia świata materialnego, który nie jest pewny lecz gwarantowany przez doskonałość bożą. Pozostaje jednak pytanie jakie są przymioty tego, co istnieje: Boga, duszy i ciała? Przymiotem Boga była jego nieskończoność. W wyniku analizy Kartezjusz stwierdza, że Bóg jest wolą, bo jest to jedyna z władz duchowych, która jest nieograniczona. Natomiast przymiotem duszy jest świadomość i myślenie, wprowadziło to nowy podział na istoty świadome i nieświadome.  Istota świadoma posiada duszę. Od Kartezjusza wytworzył się pogląd, iż świadomość nie jest związana z czynnościami organicznymi i psychicznymi. Życie, zostało więc pojęte jako proces czysto materialny; dusza oderwana od  życia straciła również łączność z ciałem. Za jedyny z przymiotów ciała Kartezjusz uważał rozciągłość (za przykład podawał kawałek wosku, który ogrzany zmieniał wszystkie właściwości), a za jej właściwość nieskończoną podzielność (co wykluczało budowę atomową). Jedyną postacią zmian, jakie zachodzą w ciele jest ruch, więc ciała posiadają właściwości geometryczne i ulegają zmianom mechanicznym [8].

 

Dusza i ciało dla Kartezjusza, to dwa osobne światy: dusza bowiem posiada świadomość, a ciało – rozciągłość. Jak już wyżej było wspomniane dusza nie posiada życia, nawet zwierze jest tylko mechanizmem cielesnym, nie mającym duszy. Jedynie w człowieku złączone jest dusza i ciało.  Jednak ciało nie może spowodować powstania czegokolwiek w duszy, tak jak i dusza w ciele, jednakże mogą wpływać na zmianę kierunku tego, co się w nich dzieje [9].

 

Rozum i równorzędne z nim zmysły są miarą poznania. Analiza, jaka się w nich odbywa doprowadza do znalezienia trzech rodzajów idei: wrodzonej (ideae innatae), nabytej (adventitiae) i skonstruowanej przez nas (a me ipso facto). Idee wrodzone są doskonałe, bo zostały wpojone nam przez Boga [10].

 

Rozstrzygnięcia wymagał jednak jeszcze problem pochodzenia błędów w myśleniu. Ten problem rozwiązał odwołując się do różnych zakresów woli i rozumu: wola ludzka jest nieskończona (i w tym podobna do Boga), a rozum jest skończony. Błąd wynika z tego, że wola w sposób wolny kieruje się ku celom, których rozumem człowiek nie ogarnia [11].

 

Co do etyki Kartezjusza nie mamy raczej jakiegoś konkretnego systemu. Kartezjusz uważał, że aby stworzyć kompletny system moralny, potrzeba znajomości innych nauk, łącznie z fizjologią i medycyną. Jednak w swoich poglądach głosi, że celem człowieka jest szczęśliwość, jednak nie w rozumieniu teologii św. Tomasza z Akwinu, a raczej jako spokój zadowolenia duszy. Akcentuje samowystarczalność człowieka cnotliwego oraz samoopanowanie w obliczu namiętności i podkreślenie cierpliwego znoszenia wydarzeń które nam się przytrafiają i które nie podlegają naszej kontroli  - jako wyraz Bożej opatrzności [12].

 

Zapewne nawet w dzisiejszych czasach nikt nie zaprzeczy temu, iż Descart jest najwybitniejszym filozofem francuskim. Jednak należy też zgodzić się z Coplestonem, iż jasność Kartezjusza jest nieco zwodnicza. Nie zawsze da się zinterpretować w sposób łatwy to, co ma on na myśli. Nie sposób też utrzymywać, że jest on zawsze konsekwentny. Filozofia Kartezjusza w pewnym sensie była przedsięwzięciem osobistym. Inspirowany osiągnięciem czegoś podobnego do prawdy matematycznej, aspirował do odnalezienie jakiejś filozofii wolnej od tradycji, czasu i ograniczeń [13].

 

 

Przypisy:
[1] F. Coplestorn, Historia Filozofii tom IV, tłum. Józef Marzęcki, Instytut wydawniczy PAX, Warszawa 1995, s. 65.   
[2] Tamże, s. 66.
[3] Tamże, s. 66 – 67.
[4] W. Tatarkiewicz, Historia filozofii tom II, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1958, s. 63 - 64.
[5] Tamże, s. 65 – 67.
[6] Leksykon PWN, Filozofia, red. W. Łagodzki, G. Pyszczek, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszaw 2000, s. 97.
[7] W. Tatarkiewicz, Historia ..., dz. cyt., s. 67 – 68.
[8] Tamże, s. 68 – 70.
[9] Tamże, s. 70 – 71.
[10] Tamże, s. 71 – 73.
[11] Leksykon PWN, Filozofia, dz. cyt., s. 97.
[12] F. Coplestorn, Historia ..., dz. cyt., s. 147 – 149.
[13] Tamże, s. 149 – 152.