Przeciwstawienie konkretnego istnienia i abstrakcyjnej myśli, a także przeciwstawienie istnienia skończonego i wiecznego bytu; zmaganie się skończoności i wieczności w ludzkim istnieniu, potrzeba wieczności i ucieczka przed nią, „albo-albo” wiecznie stojące przed człowiekiem - to były główne motywy filozofii Kierkegaarda. Mocniej niż którykolwiek świecki myśliciel wskazał on na udział czynnika religijnego, transcendentnego w doczesnej egzystencji. I jaskrawiej niż ktokolwiek widział tragizm tej egzystencji: bo człowiek musi optować za skończonością lub za wiecznością, optując zaś za skończonością wybiera nicość, a za wiecznością – męczarnię. Sądził jednak, że kto optuje za skończonością, ten dla spokoju i wygody wyzbywa się połowy swego istnienia, bo człowiek nie jest jednak samą tylko skończonością, lecz „syntezą skończoności i wieczności”. (4)

 

Kierkegaard zmarł 4 listopada 1885 r. W Kopenhadze. Na jego pogrzebie miała miejsce nieprzyjemna scena, gdy jego siostrzeniec przerwał kapłanowi, protestując przeciw przywłaszczeniu sobie przez Kościół duński człowieka, który tak zażarcie go krytykował.

 

Okres, który nastąpił po jego śmierci, okres panowania pozytywizmu, scjentyzmu, mechanicyzmu, nie mógł oczywiście mieć zrozumienia dla jego myśli. Ale czas jego przyszedł w XX wieku. Najpierw zaczęto go podziwiać jako psychologa. Następnie jako teologa: pod jego wpływem powstała protestancka teologia, zwana „dialektyczną” lub „teologią kryzysu”, która w życiu doczesnym widziała wszędzie zarodki śmierci, a religię rozumiała jako nieszczęście człowieka, ale zarazem jako jedyny ratunek. A wreszcie, około 1930 r., nastąpił renesans Kierkegaarda jako filozofa: nowa filozofia „egzystencjalna” Heideggera, Jaspersa, Sartre’a i innych, stanowiąca jeden z głównych prądów epoki, wzięła właśnie swój początek od Kierkegaarda -  nie tylko zagadnienia i nazwę, ale i podstawowe motywy.
W r. 1948 zostało w Kopenhadze założone Stowarzyszenie im. Kierkegaarda i ustanowiona została nagroda jego imienia za prace rozwijające jego zagadnienia.

 

Bibliografia:
(1) Por. F. Copleston, Historia filozofii, t. 7  Od Fichtego do Nietzschego, Warszawa 1995, ss.338 – 342.
(2) Por. W. Tatarkiewicz, Historia Filozofii t.3, Filozofia XIX wieku i współczesna, PWN, Warszawa 2004, ss. 63 – 68.
(3) Por. S. Kierkegaard, Dziennik (wybór), przeł. A. Szwed., Lublin
(4) Por. E. Gilson, T. Langan,  A.A. Maurer, Historia filozofii współczesnej, Od Hegla do czasów najnowszych,
Warszawa 1979, ss.77-86
(5)  S. Blackburn, Oksfordzki słownik filozoficzny, Warszawa 1997, s.189