(1) Posługę sprawowania egzorcyzmów nad opętanymi może wykonywać tylko biskup albo upoważniony przez miejscowego ordynariusza prezbiter odznaczający się pobożnością, wiedzą, roztropnością i nieskazitelnością życia, specjalnie przygotowany do tego zadania (por. Kodeks Prawa Kanonicznego, kan. 1172, § 1-2).

(2) W przypadkach, w których dana osoba doznaje pokus i czuje się źle albo sądzi, że jest przedmiotem ataków szatana, złego uroku lub przekleństwa, także prezbiter nie będący egzorcystą a nawet diakon może z tą osobą odmówić modlitwy błagalne, przewidziane w rytuale. Nie może jednak stosować egzorcyzmu.

(3) Jeśli istnieje uzasadnione podejrzenie, iż dana osoba jest przedmiotem demonicznej ingerencji, czyli jest opętana przez diabła, należy zachować posuniętą do maksimum ostrożność w ocenie psychicznego i duchowego stanu tej osoby: tego, czy jest ona rzeczywiście opętana, czy też cierpi na jakąś chorobę, zwłaszcza psychiczną. W razie potrzeby należy skorzystać z pomocy specjalistów w dziedzinie życia wewnętrznego, a także lekarzy i psychiatrów.

(4) O opętaniu przez diabła mogą świadczyć następujące objawy: dana osoba wypowiada wyrazy w nieznanym sobie języku albo też rozumie mówiącego; wyjawia sprawy dalekie i ukryte; odznacza się niezwykłą siłą fizyczną nieproporcjonalną do wieku. Dodatkowo przypuszczenie o opętaniu mogą potwierdzać takie postawy, jak: gwałtowana nienawiść do Boga, do Najświętszego Imienia Jezusa, Matki Bożej i świętych, do Kościoła, do znaków świętych (obrzędów sakramentalnych, krzyża, obrazów).

(5) Po podjęciu decyzji o zastosowaniu egzorcyzmu (w miarę możności po uzyskaniu zgody osoby zainteresowanej) obrzęd należy sprawować w atmosferze wiary i skupienia, z zachowaniem dyskrecji oraz wykluczeniem pozorów widowiska, magii czy zabobonu. Nie wolno ujawniać obrzędu w środkach społecznego przekazu. W pomieszczeniu, w którym obrzęd ma być sprawowany, winien znajdować się wizerunek Jezusa ukrzyżowanego i obraz Najświętszej Maryi Panny.

(6) A oto elementy celebracji egzorcyzmu wielkiego: cicha modlitwa przygotowawcza egzorcysty; znak krzyża i pozdrowienie uczestników obrzędu; krótkie wprowadzenie osoby dręczonej i obecnych w sens celebracji; błogosławieństwo wody (i według uznania – soli) oraz pokropienie nią osoby dręczonej, innych obecnych i pomieszczenia; litania błagalna za wstawiennictwem świętych; recytacja jednego lub kilku psalmów, zakończona odpowiednią kolektą (modlitwą); odczytanie wybranej perykopy Ewangelii; nałożenie rąk na głowę osoby dręczonej, połączone z błagalnymi wezwaniami; recytacja symbolu wiary (Wierzę w Boga) albo odnowienie przyrzeczeń chrzcielnych; modlitwa Pańska; ukazanie krzyża i pobłogosławienie nim osoby dręczonej; zależnie od uznania „dmuchnięcie” (exsufflatio – por. 2 Tes 2, 8; Iz 11, 4) w stronę twarzy wiernego dręczonego; wreszcie modlitwa egzorcyzmu złożona z dwóch istotnych części: formuły błagalnej i formuły rozkazującej. Formuła błagalna – to usilna prośba skierowana do Boga Stwórcy i Obrońcy ludzkości, aby za wstawiennictwem Matki Najświętszej, świętych i zgromadzonego Kościoła uwolnił dręczonego od przemocy złego ducha oraz przywrócił mu godność świątyni Ducha Świętego. Formuła rozkazująca składa się z kilku wezwań skierowanych wprost do szatana z żądaniem, aby uznał wyrok Boga, wszechmoc Chrystusa i moc Ducha Świętego oraz odszedł od człowieka (mężczyzny lub kobiety), naznaczonego Bożym znamieniem i będącego Bożą świątynią. Formułę błagalną można niekiedy odmówić samą, natomiast nie należy stosować formuły rozkazującej bez uprzedniego wypowiedzenia formuły błagalnej.

Wymienione czynności można powtarzać albo podczas tej samej celebracji albo w innym czasie, aż do całkowitego uwolnienia dręczonej osoby.

Po uwolnieniu osoby dręczonej śpiewa się jako dziękczynienie pieśń Maryi: Magnificat albo pieśń Zachariasza: Benedictus. Obrzęd kończy się błogosławieństwem udzielonym przez egzorcystę.

 

* * *

Zdarzające się za Bożym dopuszczeniem przypadki gwałtownych pokus oraz szczególnego udręczenia i opętania przez diabła osób należących do Bożego ludu stawiają nas wobec trudnej do pojęcia „tajemnicy bezbożności”, która działa w świecie, leżącym w mocy Złego (por. 2 Tes 2, 7; 1 J 5,18n). Sytuacja ta winna skłaniać nas do roztropności i czuwania, aby nie poddawać się na nowo pod jarzmo niewoli, skoro Chrystus przez swoją śmierć i przez sakrament chrztu wyswobodził nas ku wolności[7] (Ga 5, 1). Winniśmy też pamiętać o słowach przestrogi Jezusa, iż pewnych złych duchów nie można wyrzucić inaczej niż przez modlitwę i post (Mt 17, 21). Kościół żyje nadzieją, że po obecnym czasie próby, w którym na roli świata obok pszenicy rośnie chwast posiany przez szatana, „gdy ludzie spali”, nadejdzie pora żniwa: dorodna pszenica znajdzie się w spichlerzu; chwast, symbolizujący gorszycieli i sprawców nieprawości zostanie związany i spalony; jego siewca otrzyma zasłużoną karę, a sprawiedliwi jaśnieć będą w królestwie Ojca (Mt 13, 24-30. 36-43).
 

Ciągle aktualna jest na tym tle zabarwiona ironią uwaga rzymskiego egzorcysty Gabriele Amortha: „Zły duch nie zaprzestaje nigdy swojej niecnej działalności, gdy tymczasem słudzy Pana śpią, jak mówi przypowieść o dobrym nasieniu i chwaście” (Wyznania egzorcysty, Częstochowa 1997, s. 203).

Nie bez powodu tak często na ustach Jezusa i apostołów pojawia się wezwanie: „Czuwajcie...” (Mt 24, 42; 25, 13; Mk 13, 33. 35.37; Łk 21, 36; por. 1 Tes 5, 6n: „Nie śpijmy przeto jak inni, ale czuwajmy i bądźmy trzeźwi! Ci, którzy śpią, w nocy śpią, a którzy się upijają, w nocy są pijani”; Ap 3, 3).

ks. Stanisław Czerwik