Troska Kościoła o godne miejsce uobecniania Pamiątki Pana

Wieczernik, miejsce ustanowienia Eucharystii, w życiu uczniów Chrystusa ma wyjątkowe znaczenie. W tej sali na górze, przygotowanej na polecenie Mistrza przez Apostołów Piotra i Jana, Chrystus podczas Ostatniej Wieczerzy ofiarował Bogu Ojcu pod postaciami chleba i wina swoje Ciało i swoją Krew i dał je ludziom do spożywania (Mk 14,12-17; Łk 22,7-12). Kościół, ustanawiając przepisy dotyczące sprawowania Najświętszej Eucharystii, zawsze czyni to w przekonaniu, że wypełnia polecenie Chrystusa co do godnego uobecniania Pamiątki Pana.

Obecnie w prawodawstwie Kościoła (Kodeks Prawa Kanonicznego z 1983 r.; odtąd: KPK, kan. 932 §§ 1-2) rozróżnia się "miejsce dalsze" i "miejsce bliższe" sprawowania Eucharystii. Miejsce dalsze to: świątynia, kaplica, przestrzeń celebracji Eucharystii. Miejsce bliższe oznacza ołtarz, na którym odprawia się Mszę Świętą. Analizując zatem aktualnie obowiązujące prawo dotyczące miejsca dalszego, odpowiemy na pytanie: gdzie można celebrować Eucharystię?

Generalnie "Eucharystię należy sprawować w miejscu świętym, chyba że w poszczególnym wypadku czego innego domaga się konieczność; w takim wypadku Eucharystia winna być sprawowana w odpowiednim miejscu (KPK, kan. 932 § 1). Miejscem świętym jest miejsce przeznaczone do sprawowania kultu Bożego oraz do grzebania zmarłych wiernych poprzez specjalny akt poświęcenia lub błogosławieństwa zgodnie z przepisami liturgicznymi, czyli kościół (KPK, kan. 1214), kaplica (KPK, kan. 1223) i cmentarz (KPK, kan. 1240 § 1). Miejsca przeznaczone na odprawianie Mszy Świętej "powinny być odpowiednio przystosowane do sprawowania czynności liturgicznych i osiągnięcia czynnego udziału wszystkich wiernych" (Ogólne wprowadzenie do Mszału Rzymskiego, nr 288). W zwyczajnych okolicznościach Mszę Świętą jako Ofiarę Chrystusa i Kościoła odprawia się w miejscu świętym.

Warunki sprawowanie Eucharystii poza miejscem świętym

Prawodawca przewiduje również sytuacje nadzwyczajne, w których Eucharystię można sprawować poza miejscem świętym, jednak z zastrzeżeniem, że łącznie będą spełnione trzy warunki:

1) zachodzi konieczność celebrowania Mszy Świętej;
2) dotyczy to poszczególnego przypadku;
3) nie ma miejsca świętego, natomiast jest miejsce odpowiednie (KPK, kan. 932 § 2).

Konieczność celebrowania Mszy poza miejscem świętym, to coś więcej niż nawet poważna przyczyna czy pożytek. Może ona dotyczyć na przykład obowiązku uczestniczenia w niedzielnej Mszy Świętej, a w okolicy nie ma kościoła lub kaplicy. Należy mieć na uwadze, aby była to konieczność rzeczywista, a nie tylko pozorna. Trudno – na przykład – nazwać koniecznością pragnienie odprawiania Mszy Świętej o wschodzie słońca w górach na kamieniu czy na pontonie na plaży, mając na uwadze przeżycie wyjątkowych doznań, kiedy w pobliżu jest kościół czy kaplica. W tego rodzaju sytuacji trzeba jasno postawić pytanie: czy celem działania jest składanie Ofiary Chrystusa czy poszukiwanie "religijnych wzruszeń"? Dalej Mszę Świętą poza miejscem świętym można odprawiać jedynie w "poszczególnym przypadku", nie zaś na sposób stały. Oczywiście, sprawowanie Eucharystii nawet kilka razy w tym samym miejscu nie oznacza, że "jest to miejsce na stałe". W praktyce duszpasterskiej sprawowanie Eucharystii poza miejscem świętym najczęściej występuje w domu chorego, w związku z udzielaniem Wiatyku, nie są to więc sytuacje wskazujące na "stałość miejsca". Jeśli w poszczególnym przypadku zaistnieje konieczność celebrowania Mszy Świętej poza miejscem świętym, należy spełnić jeszcze trzeci warunek, a mianowicie wybrać odpowiednie miejsce. Miejsce to musi być godne, sprzyjające modlitewnemu skupieniu, nie zagrożone niebezpieczeństwem profanacji. Ma to być przestrzeń, która będzie sprzyjała liturgicznej celebracji i koncentracji uczestników na sprawowanym Misterium. Należy podkreślić, że cytowany wyżej zapis kan. 932 § 2 KPK, określający zasady odprawiania Mszy Świętej poza miejscem świętym, został doprecyzowany w punkcie 108. instrukcji Kongregacji Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów Redemptionis Sacramentum (odtąd: RS): "O tym, czy istnieje taka konieczność, za każdym razem zgodnie ze zwyczajem na terenie swojej diecezji będzie rozstrzygał biskup diecezjalny".