Karta Polaka to dokument potwierdzający przynależność do narodu polskiego, który może być przyznany osobie nieposiadającej obywatelstwa polskiego albo zezwolenia na osiedlenie się na terytorium RP oraz deklarującej przynależność do Narodu Polskiego i spełniającej warunki określone w Ustawie z dnia 7 września 2007 r. o Karcie Polaka.

Do uzyskania Karty wymagane jest złożenie deklaracji o przynależności do Narodu Polskiego i spełnianie łącznie następujących warunków:
1) wykazanie swojego związku z polskością przez przynajmniej podstawową znajomość języka polskiego, uważanego za ojczysty, oraz znajomość i kultywowanie polskich tradycji i zwyczajów;
2) złożenie pisemnej deklaracji przynależności do Narodu Polskiego w obecności konsula RP lub osoby upoważnionej;
3) wykazanie, że co najmniej jedno z rodziców lub dziadków albo dwoje pradziadków było narodowości polskiej lub posiadało obywatelstwo polskie, albo przedstawienie zaświadczenia organizacji polskiej lub polonijnej działającej na terenie jednego z niżej wymienionych państw, potwierdzające aktywne zaangażowanie w działalność na rzecz języka i kultury polskiej lub mniejszości polskiej przez co najmniej trzy ostatnie lata.

Karta może być przyznana wyłącznie osobie posiadającej obywatelstwo: Republiki Armenii, Republiki Azerbejdżańskiej, Republiki Białoruś, Republiki Estońskiej, Gruzji, Republiki Kazachstanu, Republiki Kirgiskiej, Republiki Litewskiej, Republiki Łotewskiej, Republiki Mołdowy, Federacji Rosyjskiej, Republiki Tadżykistanu, Turkmenistanu, Ukrainy albo Republiki Uzbekistanu.

Przyznanie Karty nie oznacza nabycia polskiego obywatelstwa ani stwierdzenia polskiego pochodzenia w rozumieniu przepisów innych niż Ustawa. Karta nie jest dokumentem uprawniającym do przekraczania granicy ani do osiedlenia się na terytorium Polski. Jednak posiadacz Karty ma prawo do:
1) zwolnienia z obowiązku posiadania zezwolenia na pracę;
2) podejmowania i wykonywania działalności gospodarczej na takich samych zasadach jak obywatele polscy;
3) podejmowania i odbywania studiów, studiów doktoranckich oraz innych form kształcenia, a także uczestniczenia w badaniach naukowych i pracach rozwojowych, zachowując przy tym prawo do ubiegania się o stypendia i inną pomoc przewidzianą dla cudzoziemców;
4) korzystania z kształcenia;
5) korzystania ze świadczeń opieki zdrowotnej w stanach nagłych, chyba że umowa międzynarodowa, której RP jest stroną, przewiduje zasady korzystniejsze;
6) ulgi 37 % przy przejazdach koleją;
7) bezpłatnego wstępu do muzeów państwowych.

Ponadto może ubiegać się o zwolnienie z opłaty za wydanie wizy pobytowej długoterminowej uprawniającej do wielokrotnego wjazdu na terytorium RP lub refundację tej opłaty.

Karta - jak podkreślono w Ustawie – jest:
1) jedną z form realizacji postanowienia Konstytucji RP w zakresie udzielania pomocy Polakom zamieszkałym za granicą w zachowaniu ich związków z narodowym dziedzictwem kulturalnym,
2) wypełnianiem moralnego obowiązku wobec Polaków na Wschodzie, którzy na skutek zmiennych losów Ojczyzny utracili obywatelstwo polskie,
3) spełnianiem oczekiwań tych, którzy polskimi obywatelami nigdy wcześniej nie byli, lecz ze względu na swoje poczucie tożsamości narodowej pragną uzyskać potwierdzenie przynależności do Narodu Polskiego,
4) formą wzmocnienia więzi łączących Polaków na Wschodzie z Macierzą oraz wsparciem ich starań o zachowanie języka polskiego oraz kultywowanie tradycji narodowej.

Karta Polaka może mieć doniosłe znaczenie - dla tych, którzy ją uzyskają - jednak już dzisiaj wiadomo, że potrzebne są następne działania dotyczące  rozszerzenia uprawnień z niej wynikających oraz spraw obywatelstwa i repatriacji naszych Rodaków żyjących poza granicami Ojczyzny. Wydaje się, że Karta stanowi dobry zadatek do podjęcia dalszych rozstrzygnięć, oby w jak najbliższym czasie.

ks. Andrzej Orczykowski SChr