Muzyka Feliksa Nowowiejskiego zabrzmiała dziś na Jasnej Górze na zakończenie 31. Międzynarodowego Festiwalu Muzyki Sakralnej "Gaude Mater". Kompozytor zaliczany do grona najważniejszych postaci polskiego muzycznego międzywojnia związany był także z Jasną Górą, tu zachowały się różne jego kompozycje.

Dziś podczas finałowego koncertu został wykonany m.in. fragment dzieła napisanego na kanwie sienkiewiczowskiego "Quo vadis", które przyniosło kompozytorowi międzynarodową sławę. Na jasnogórskich organach zagrał uznany w Polsce artysta-organista, znakomity organmistrz Jerzy Kukla. – To miejsce określiłbym jako „powroty szczęśliwego człowieka”. Kiedyś przybywałem tu jako pielgrzym, potem jako artysta, przede wszystkim intonator, zajmując się przez kilka miesięcy kształtowaniem brzmienia obu instrumentów Bazyliki. Wracam na Jasną Górę co jakiś czas. Jest to zawsze duże przeżycie – przyznał muzyk.

W oryginale oratorium "Quo vadis" przeznaczone było na orkiestrę symfoniczna, dziś zostało wykonane na organach - w transkrypcji samego mistrza Kukli. Artysta podkreślił, że jasnogórskie monumentalne organy są znakomitym instrumentem do takiego wykonania. - Organy w Bazylice potrafią znakomicie oddawać żywioł orkiestrowy – powiedział organista.

Jerzy Kukla od początku swej działalności koncertowej i publicystycznej zajmuje się propagowaniem muzyki Feliksa Nowowiejskiego w kraju i za granicą. W koncercie finałowym znalazły się też: Introdukcja i fuga z II Koncertu op. 56 nr 2 na organy solo; Ellenai – poemat symfoniczny na głos recytujący, klarnet i orkiestrę smyczkową op. 17 nr 3 (ten też w transkrypcji organowej Jerzego Kukli) oraz IV Koncert Organowy nazywany salezjańskim op. 56 nr 4, którego ostatnia część jest wizją i apoteozą wolnej Polski.

O. Nikodem Kilnar, koordynator muzykologiczny festiwalu "Gaude Mater" przypomniał, że znakomity polski kompozytor związany był także z Jasną Górą, tu zachowały się różne jego kompozycje. Dla sanktuarium skomponował m.in. intradę na odsłonięcie Cudownego Obrazu Matki Bożej. – Grał on też podczas poświęcenia organów w Kaplicy Matki Bożej, po jej renowacji w 1932 r. własne kompozycje – dodał paulin.

- Chcemy dlatego też zaprezentować szerszemu gronu twórczość tego wspaniałego muzyka, która jest może nie do końca znana w naszym kraju. Monumentalne organy znajdujące się w jasnogórskiej bazylice nadają się do tego znakomicie – podkreślił o. Nikodem.

Spuścizna kompozytorska Nowowiejskiego zawiera różnorodną twórczość, liczne pieśni patriotyczne, hymny, utwory chóralne, symfonie organowe, oratoria, balety, opery, msze. W powszechnej pamięci kompozytor kojarzony jest głównie z autorstwem muzyki do wiersza Marii Konopnickiej "Rota", uznawanego za nieoficjalny "drugi hymn Polski". Nowowiejski włączył się w walkę o polskość na Warmii – o czym przypomniał też w rozmowie Jerzy Kukla. Jako uczestnik prac plebiscytowych na Warmii, Mazurach i Powiślu, Nowowiejski skomponował „Hymn Warmiński”. Patriotyczna pieśń odegrała ważną rolę w okresie plebiscytu i później w walce Warmiaków przeciw germanizacji. – Ze względu na to był uznawany przez Niemców za wroga publicznego – wyjaśnił organmistrz.

Za swoją twórczość Nowowiejski był za życia wielokrotnie nagradzany. Za liczne dzieła religijne – w tym słynną Missa pro pace (Msza w intencji pokoju) w 1935 r. kompozytor otrzymał od papieża Piusa XI tytuł szambelana papieskiego, co było wtedy bardzo prestiżowym wyróżnieniem.

"Gaude Mater" to jeden z największych w Polsce festiwali prezentujących muzykę różnych religii i kultur, także współczesną, ze szczególnym uwzględnieniem polskiej. Podczas 31. edycji zabrzmiały chorały gregoriańskie ze średniowiecznych zbiorów jasnogórskich czy Archiwum Krakowskiej Kapituły Katedralnej, kancjonały przechowywane w Opactwie Mniszek Benedyktynek w Staniątkach. Tradycją Gaude Mater stały się prawykonania - w tej edycji zabrzmiał chorał gregoriański ze średniowiecznych zbiorów jasnogórskich. Po raz pierwszy po ponad 500 latach na Jasnej Górze zostało wykonane "Officium In Assumptionae Sanctae Mariae".

Podczas koncertów wystąpili m.in. Chór i Orkiestra Jasnogórskiej Szkoły Muzycznej (pod batutą Jolanty Muratów i Joanny Klajnowskiej-Pełki), Schola Gregoriana Flores Rosarum, Schola Gregoriana Sancti Joannis Pauli II (pod batutą s. Susi Ferfogli), wybitny muzykolog, dyrygent oraz pedagog Hubert Prochota, organmistrz Jerzy Kukla czy kompozytor i aranżer Roman Hyła.

W tegoroczną edycję festiwalu wpisały się też obchody 15. rocznicy powstania Stowarzyszenia Jasnogórska Szkoła Chóralna, które jest organem prowadzącym Jasnogórską Szkołę Muzyczną I i II stopnia. I właśnie także najmłodsi chórzyści i instrumentaliści wystąpili podczas inauguracyjnego koncertu, w którym wykonano utwory z jasnogórskiej muzyki dawnej.

Mottem tej edycji festiwalu był werset 31 Psalmu 69 – „Pieśnią chcę chwalić imię Boga i dziękczynieniem Go wysławiać”.

Mirosława Szymusik
www.jasnagora.com