Jaka kara

Mając właściwe nastawienie, które zakłada, że wychowawca lubi dzieci i młodzież, przyjmuje, że ludzie z natury są dobrzy, ale grzeszni oraz dąży do tego, aby jego wychowankowie kierowali się życiu odpowiednią motywacją, można zastanowić się nad stosowaniem odpowiednich kar.

Karą jest to, co się za karę uznaje. Karą będzie więc zarówno słowo upomnienia, chłodniejszy ton głosu, wymowne spojrzenie, dłuższe milczenie, przesadzenie do innej ławki itp., jak również postawienie negatywnej oceny, wpisanie uwagi, przeniesienie do innej klasy czy relegowanie ze szkoły.

Kara musi być adekwatna do popełnionego czynu. Nie może być za wysoka, gdy czyn był mało szkodliwy (to budzi poczucie niesprawiedliwości), ani za niska, gdy wykroczenie jest poważne (to z kolei budzi poczucie bezkarności). Kary warto stopniować, wychowanek bowiem na każdym etapie ma szansę się zreflektować i poprawić.

Karząc, trzeba mieć na względzie (co nie jest łatwe) jednocześnie dobro karanego (kara ma mu pomóc zrozumieć, że zrobił coś złego, ale nie może go zamknąć na pozytywne dzieło wychowania), jak i dobro pozostałych wychowanków. Z tego względu może zdarzyć się sytuacja, że dla dobra grupy trzeba się z niej pozbyć (czasowo lub na stałe) osoby, która swoim postępowaniem sieje zgorszenie. Powinno się to zrobić dyskretnie i delikatnie.

Kara (szczególnie poważniejsza) nie może być nakładana pod wpływem emocji. Silne wzburzenie powoduje osłabienie racjonalnego myślenia i brak odpowiedniej oceny zaistniałej sytuacji. Lepiej jest poczekać z nałożeniem kary do momentu, aż opadną emocje i całą sprawę można należycie zbadać. Zabezpiecza to przed niesłusznym ukaraniem kogoś.

Kara nie może być publiczna, ponieważ rodzi wtedy upokorzenie i bunt lub czyni z karanego "bohatera".

Kara nie jest pożyteczna, jeżeli nie jest zrozumiana. Ukarany musi wiedzieć, za co ponosi konsekwencje. Z tego względu wychowanków trzeba poinformować, jakie zasady ich obowiązują i jakie są względem nich wymagania.

Stosowanie kar bywa niezbędne w procesie wychowawczym. Kara pomaga bowiem rozróżnić dobro od zła. Wskazuje na niewłaściwe postępowanie. Uczy ponoszenia konsekwencji swoich czynów i brania odpowiedzialności za to, co się robi. Daje poczucie sprawiedliwości. Karząc, zawsze jednak należy mieć na względzie dobro wychowanków. Kara ma im przecież pomóc we właściwym ukierunkowaniu swojego rozwoju.

ks. Mariusz Jeżewicz SDB