Misterium Paschalne

W czasie Soboru Watykańskiego II dokonało się jakby ponowne odkrycie Misterium Paschalnego. Konstytucja o Liturgii Świętej jest owocem rozwijającego się na przełomie XIX i XX wieku ruchu liturgicznego, o którym papież Pius XII powiedział, że jest "znakiem opatrznościowej działalności Bożej dla naszych czasów, jakby przejściem Ducha Świętego w Jego Kościele" (AAS 48, 1956, 712). Promulgacja Konstytucji o liturgii, pierwszego dokumentu uchwalonego przez Sobór Watykański II, dokonała się w obecności papieża Pawła VI w dniu 4 grudnia 1963 roku w jego liście apostolskim "Misterii Paschalis celebrationem" ("Obchodzenie Misterium Paschalnego") z dnia 14 lutego 1969 roku. Zostały w nim ogłoszone ogólne zasady dotyczące roku liturgicznego. Zawiera m. in. następujące stwierdzenie: "Sobór Watykański II, jasno nas poucza, że obchodzenie Paschalnego Misterium ma podstawowe znaczenie w religijnym kulcie chrześcijańskim oraz, że dokonuje się ono w cyklu dziennym, tygodniowym i rocznym".

Znaczenie obchodu Misterium Paschalnego w cyklu rocznym podkreśla następujące zdanie: "Ponieważ dzieła odkupienia ludzi i doskonałego uwielbienia Boga dokonał Chrystus zwłaszcza przez swe misterium paschalne, przez które umierając zniweczył naszą śmierć, a zmartwychwstając przywrócił nam życie, święte Triduum Paschalne Męki i Zmartwychwstania Pana jaśnieje jako szczyt całego roku liturgicznego. Jak niedziela jest szczytem tygodnia, tak uroczystość Paschy jest szczytem roku liturgicznego".

Misterium zbawcze Chrystusa osiąga swój szczyt w misterium paschalnym Śmierci i Zmartwychwstania. Misterium to aktualizuje się i jest ukazane w celebracji misterium paschalnego w sakramentach inicjacji chrześcijańskiej: w sakramencie Chrztu Świętego, Bierzmowania, a przede wszystkim w sprawowaniu Eucharystii, ale też w Sakramencie Pokuty i Namaszczenia Chorych.

Rok liturgiczny jest pełnym rozwinięciem misterium paschalnego. Dzień Pański jako Niedziela jest cotygodniową Wielkanocą. Zatem liturgia jest sprawowaniem Pamiątki Pana, świętym sprawowaniem misterium. W szczególności jest świętą akcją, świętą czynnością, objawieniem tego, co Boskie. To sprawowanie pamiątki jest czynnością kultyczną, w której jest obecne dzieło zbawcze pod osłoną znaków i rytu. Przede wszystkim w sprawowaniu Eucharystii: "To czyńcie na Moją pamiątkę", w świętowaniu Wigilii Paschalnej, czyli przejścia ze śmierci do życia, w sakramencie Chrztu Świętego, w Sakramencie Bierzmowania i Eucharystii aktualizuje się w misterium paschalne. Każda więc odprawiana Msza Święta jest przedłużeniem Paschy. Celebrowana przez nas Pascha w Triduum Paschalnym każdego roku, podtrzymuje w nas nieustannie nastawienie pierwszych chrześcijan, którzy wołali, zwracając się ku przeszłości: "Pan zmartwychwstał prawdziwie", a zwracając się ku przyszłości: "Przyjdź! Panie Jezu! Przyjdź wkrótce!".

Geneza święta Paschy

U podstaw święta żydowskiej Paschy znajduje się święto ludowe, obchodzone na wiosnę przez koczownicze ludy semickie. Aramejski wyraz "pascha", pochodzące od czasownika "pasach", to znaczy "skakać, hulać, tańczyć, przeskakiwać", oznacza w pismach Starego Testamentu święto obchodzone przez Izraelitów co roku w dniu wiosennej pełni księżyca na pamiątkę wyzwolenia spod ucisku faraonów Egiptu i wyjścia w kierunku ziemi obiecanej przez Boga. Czytamy w Księdze Wyjścia 12, 27: "Gdy się was zapytają dzieci: 'Cóż to za święty zwyczaj?', tak im odpowiecie: 'To jest ofiara Paschy na cześć Jahwe, który w Egipcie ominął domy Izraelitów. Poraził Egipcjan, a domy nasze ocalił'". Jahwe oszczędził domy Izraelitów, naznaczone krwią baranka.

Dociekania biblijne prowadzą do stwierdzenia, że żydowskie święto Paschy wywodzi się ze zwyczajów religii naturalnej plemion semickich. Przed wyprowadzeniem trzody na wypas wiosenny, zabijano jedno z najbardziej okazałych w stadzie zwierząt, a jego krwią oblewano odrzwia, próg domu i na zewnątrz namiotu, aby zabezpieczyć stada i właścicieli przed wrogimi mocami.

Tak się złożyło, że wyzwolenie z niewoli egipskiej zbiegło się z momentem obchodu tego właśnie święta pasterskiego przez Izraelitów i ten właśnie obrzęd otrzymał w religii żydowskiej interpretację historiozbawczą. Dlatego coroczne żydowskie święto Paschy było upamiętnieniem całego kompleksu wydarzeń, które zadecydowały o losach Izraelitów jako Narodu Wybranego. Było to święto "Przejścia" Boga wśród swego ludu: dzięki niemu lud ten został cudownie uwolniony z Egiptu. A więc Pascha to "przejście" z niewoli do wolności, z Egiptu przez Morze Czerwone i pustynię do ziemi obiecanej. Zatem Pascha jest nie tylko pamiątką wielkich dzieł Bożych, ale jest też zapowiedzią ostatecznego wyzwolenia w czasach mesjańskich.

W punkcie przejścia od jednego etapu dziejów do drugiego, jakby w punkcie przecięcia się dwóch linii, znajduje się Pascha Chrystusa, zapowiedziana i przygotowana przez Paschę Izraela. Żydowski baranek paschalny jest tylko figurą i zapowiedzią Chrystusa, który zostanie ofiarowany jako Prawdziwy Baranek, aby przynieść usprawiedliwienie i wyzwolenie z niewoli grzechu, śmierci i szatana. "Chrystus bowiem został złożony w ofierze jako nasza Pascha" (1 Kor 5,7).

Pascha - Przejście Izraela, jest tylko zapowiedzią Paschy, która miała się dokonać raz na zawsze w Chrystusie, nowym Adamie. W Wielki Piątek Żydzi zabijali baranka na święta Paschy, aby uczcić pamiątkę wyjścia z niewoli egipskiej. W tym samym czasie na Kalwarii, na krzyżu umiera Chrystus - Baranek Boży, który gładzi grzechy świata i przeprowadza nas do życia wiecznego, otwiera nam bramy zbawienia. Chrystus jest Paschą Nowego Przymierza. Z przebitego boku Chrystusa wypływa krew i woda, wypływają Sakramenty Kościoła. Wszystkie sakramenty sprawowane w Kościele są "sakramentami paschalnymi".

Wigilia Paschalna jest czasem uprzywilejowanym sprawowania sakramentów wtajemniczenia chrześcijańskiego. Eucharystia jest w szczególnym sensie Paschą Kościoła jako Ofiara, w której Chrystus wprowadza ochrzczonych w nurt swego oddania się Ojcu w miłości i posłuszeństwie.

Misterium Paschalne w swej najgłębszej istocie jest świętem odkupienia przez Śmierć i Zmartwychwstanie Chrystusa. Jest to święto Bożej ekonomii zbawienia. Święto Paschy jest proklamacją i uobecnieniem zbawczego dzieła Chrystusa dokonanego w śmierci i uwielbieniu Boga. Jest świętem pojednania człowieka z Bogiem. Jest świętem założenia Kościoła odkupionego przez Krew Chrystusa i tworzącego jedność w Duchu Świętym.

Ks. Jan Socha SDS