Przedstawiciele Instytutu Pileckiego przybyli w piątek, 6 marca na Jasną Górę, by z najstarszym paulinem o. Jerzym Tomzińskim, wielokrotnym generałem Zakonu Paulinów i przeorem Jasnej Góry, porozmawiać o sytuacji Klasztoru Jasnogórskiego podczas II wojny światowej oraz okresu okupacji niemieckiej i sowieckiej.

Jednym z obszarów zainteresowań badaczy z Instytutu Pileckiego (Instytutu Solidarności i Męstwa im. Witolda Pileckiego) jest rola i funkcjonowanie Kościoła katolickiego na Ziemiach Polskich podczas II wojny światowej. Szczególną rolę w tamtym okresie w umacnianiu polskości, podnoszeniu ducha narodowego oraz podtrzymaniu wiary w zwycięstwo z okupantem pełnili paulini w klasztorze na Jasnej Górze, którzy również doświadczali grozy wojny. Wśród bezpośrednich świadków życia zakonnego w okupacyjnej rzeczywistości znajduje się o. Jerzy Tomziński, paulin. O. Jerzy, dziś już 102-letni, doświadczył zbrodni dwu totalitaryzmów – niemieckiego nazizmu oraz sowieckiego terroru, po zakończeniu wojny. Podczas wywiadu i nagrania notacji „Świadkowie Epoki” dla Instytutu Pileckiego, o. Jerzy opowiedział o funkcjonowaniu klasztoru paulinów w tamtych czasach.

„Przybyliśmy dzisiaj na Jasną Górę, aby nagrać wywiad i notację 'Świadkowie Epoki' z o. Jerzym Tomzińskim – wyjaśnia dr Agnieszka Konik, pracownik Ośrodka Badań nad Totalitaryzmami w Instytucie Pileckiego - O. Jerzy Tomziński jest legendą Jasnej Góry i jest świadkiem epoki XX wieku. Instytut Pileckiego zajmuje się badaniem i gromadzeniem wiedzy, dokumentów dotyczących historii XX wieku, w szczególności totalitaryzmów niemieckiego i sowieckiego oraz okresu komunistycznego. Zajmujemy się nie tylko badaniem, ale również upowszechnianiem tej wiedzy, stąd nasza wizyta dzisiaj na Jasnej Górze”.

„Chcielibyśmy, aby o. Jerzy Tomziński dał świadectwo wydarzeń z okresu II wojny światowej, żeby opowiedział o roli Jasnej Góry, jej funkcjonowaniu podczas okupacji niemieckiej i roli w ratowaniu, i pomocy ludności, m.in. ludności żydowskiej, jak funkcjonował Kościół pod okupacją, i jak radzili sobie w tych trudnych warunkach paulini” – dodaje dr Konik.

Nagrany dziś na Jasnej Górze wywiad z o. Tomzińskim będzie dostępny na stronie internetowej Instytutu.

„Instytut Pileckiego, a właściwie Ośrodek Badań nad Totalitaryzmami, czyli dział nauk w Instytucie Pileckiego, prowadzi kilka czołowych projektów dotyczących II wojny światowej i pamięci o niej – tłumaczy dr Martyna Rusinak-Karwat, kierownik Ośrodka Badań nad Totalitaryzmami w Instytucie Pileckiego - Jeden z projektów, z powodu którego tutaj jesteśmy, to rola zakonów, zgromadzeń żeńskich i męskich w ratowaniu społeczności żydowskiej podczas II wojny światowej”.

Dr Rusinak-Karwat podkreśla, że Instytut jest zainteresowany możliwością dostępu do archiwum jasnogórskiego, by badać wielowątkowość ratowania Żydów m.in. na Jasnej Górze. „Nie chcemy pokazywać tego przez pryzmat jednej osoby, ale chcemy pokazać, na jaką to było skalę, ile osób ratowało, ile osób uratowano, oraz czy te osoby, które zostały uratowane, później po wojnie wracały tutaj, i czy składały wota, jak upamiętnały ten pobyt tu, podczas wojny, i ocalenie na Jasnej Górze. Jasna Góra nie jest jedynym miejscem, które chcemy badać, ale również będziemy chcieli wejść do innych ośrodków i zgromadzeń zakonnych w Polsce”.

Agnieszka Dąbek, koordynator merytoryczny projektu „Zawołani po imieniu” w Instytucie Pileckiego przypomina, że już 22 marca br. rozpoczną się uroczystości upamiętniające Polaków, którzy zapłacili najwyższą cenę za pomoc ludności żydowskiej, którzy stracili życie. „Ludzie dobrze reagują na poszukiwania takich osób, przypominani są ich lokalni bohaterowie – stwierdza Agnieszka Dąbek - Każdy zna wielkie postacie polskiej historii, ale zupełnie inaczej patrzy się na bohatera, który pochodził np. ze wsi obok. Szczególnie dla rodzin widać, że jest to bardzo ważne. Nawet w przypadkach, gdy te osoby nie mają grobu, zginęły w obozie, i gdy robimy takie upamiętnienie, powstaje tablica pamiątkowa na kamieniu, to jest dla nich bardzo ważne miejsce, symboliczne”.

Instytut Pileckiego posiada specjalistyczną bibliotekę, której dyrektorem jest dr Justyna Stępień: „Wspieramy literaturę głównie z zakresu nauk historycznych, nauk społecznych, wspomagamy badaczy w kwerendach, zbieramy literaturę dotyczącą dwóch totalitaryzmów. Mimo, iż jesteśmy małą biblioteką, to posiadamy książki, które są unikatowe w skali kraju”.

Instytut Pileckiego jest jednostką badawczą, której celem jest upamiętnianie, dokumentowanie i przede wszystkim badanie historii XX wieku, ze szczególnym uwzględnieniem doświadczenia i losów obywateli polskich doświadczonymi represjami. Instytut to miejsce stworzone na potrzeby interdyscyplinarnej i międzynarodowej refleksji nad kluczowymi zagadnieniami tego okresu: dwoma totalitaryzmami – niemieckim i sowieckim, a także ich historycznych konsekwencji. Instytut Pileckiego gromadzi i udostępnia dokumenty ukazujące oblicza XX wieku, wspiera badania naukowe, dzięki projektom naukowym, edukacyjnym i wydarzeniom z pogranicza kultury i historii upowszechniamy wiedzę o ubiegłym stuleciu.

o. Stanisław Tomoń
www.jasnagora.com