Dzisiaj niektórzy teologowie rozwijają ten podział mówiąc o sakramentach niepowtarzalnych (chrzest, bierzmowanie, święcenia), trudno powtarzalnych (namaszczenie chorych i małżeństwo) i powtarzalnych (pokuta i Eucharystia). Niepowtarzalność pierwszej grupy wiąże się ściśle z niezatartym charakterem, o którym mówi Sobór. Ma to praktyczne zastosowanie zwłaszcza w przypadku chrztu. Jeżeli istniało zagrożenie życia noworodka i został on ochrzczony z wody, w kościele chrztu się już nie udziela, wprowadzając jedynie tak ochrzczone dziecko do wspólnoty parafialnej i odprawiając tzw. obrzędy wyjaśniające (namaszczenie krzyżmem, włożenia białej szaty, przekazanie światła Chrystusa). W przypadku, gdy istnieją poważne wątpliwości co do faktu przyjęcia chrztu (niemożliwość odtworzenia metryki chrztu, brak świadków) lub jego ważności udziela się sakramentu warunkowo, przy czym warunek brzmi: jeżeli nie jesteś ochrzczony. Sakrament święceń jest niepowtarzalny na każdym ze stopni. Znaczy to, że sakrament ten można przyjąć trzykrotnie (stopień pierwszy – diakonat, drugi – prezbiterat i trzeci – episkopat).

 

 

Sakramenty dzieli się także ze względu na dyspozycję wewnętrzną człowieka, który je przyjmuje. Mówi się wówczas o sakramentach żywych i umarłych.

 

Nie chodzi rzecz jasna o życie w sensie biologicznym. Sakramenty żywych to te, które wierni przyjmują w stanie łaski uświęcającej, a więc bierzmowanie, Eucharystia, namaszczenie chorych, święcenia i małżeństwo. Pomnażają one łaskę uświęcającą, ale nie mogą jej przywrócić. Ten walor posiadają sakramenty umarłych: chrzest i pokuta.

Podział ten nie jest do końca spójny. Wiemy bowiem, że w sytuacji, gdy chory nie może się wyspowiadać, sakrament namaszczenia sprawia w nim odpuszczenie grzechów i przywrócenie łaski uświęcającej. Działa zatem jak sakrament umarłych, jeśli jednak to możliwe powinna poprzedzać go sakramentalna spowiedź. Z kolei sakrament pojednania mogą przyjmować osoby w stanie łaski uświęcającej – oskarżające się z samych tylko grzechów powszednich. Mówimy wtedy o tzw. spowiedzi z pobożności.

 

 

Na kanwie nauki o sakramentach niepowtarzalnych i powtarzalnych oraz sakramentach żywych i umarłych ukuło się w teologii pojęcie odżywania sakramentów. Dotyczy ono sakramentów żywych niepowtarzalnych oraz małżeństwa.

 

O czym mówi nam to pojęcie? Wiemy, że sakramenty żywych wierni winni przyjmować w stanie łaski uświęcającej. Jeśli przyjmą te sakramenty w stanie grzechu śmiertelnego, takie przyjęcie jest niegodziwe i pozostaje bezowocne, to znaczy, że niemożliwe jest korzystanie z łaski sakramentu. Z drugiej jednak strony sakrament przyjęty jest ważnie. Nie można powtórzyć bierzmowania, święceń czy małżeństwa, bo ktoś nagle się opamiętał i wyznał prawdę. I tutaj jest miejsce dla przebaczającej łaski Boga. Odżywanie sakramentów oznacza, że człowiek, który przyjął jeden z trzech wyżej wymienionych sakramentów w stanie grzechu śmiertelnego, po ponownym wejściu w stan łaski może korzystać z sakramentalnych darów wynikających z sakramentu przyjętego niegodnie ale ważnie. Ten sakrament odżywa w jego duszy ubogacając ją łaską, która jest z nim związana. 

 

 

Najbardziej powszechnym podziałem, który wymienia Katechizm Kościoła Katolickiego jest ten wyróżniający trzy grupy sakramentów: wtajemniczenia chrześcijańskiego (chrzest, bierzmowanie, Eucharystia), uzdrowienia (pokuta, namaszczenie chorych) oraz służące komunii i posłaniu wiernych (święcenia, małżeństwo). Katechizm wywodzi ten podział z analogii do życia człowieka, której autorem jest św. Tomasz z Akwinu. Sakramenty wtajemniczenia odpowiadają zrodzeniu człowieka i jego wzrostowi, sakramenty uzdrowienia – leczeniu ran i chorób, w końcu sakramenty służące komunii i posłaniu wiernych – jego życiowej misji.

 

Pierwsza grupa mocno nawiązuje do praktyki pierwszych wieków chrześcijaństwa, kiedy to wszystkich trzech sakramentów inicjacji udzielano w czasie jednej celebracji liturgicznej – w Wigilię Paschalną. Także dzisiaj, gdy mamy do czynienia z dorosłymi katechumenami Kościół udziela tych sakramentów łącznie ukazując ich teologiczną jedność i właściwy porządek. Choć w obecnej praktyce pastoralnej kolejność jest inna (chrzest – pokuta – Eucharystia – bierzmowanie), to właściwa, pierwotna kolejność znalazła odzwierciedlenie w nauczaniu Kościoła oraz w kościelnym katechumenacie dorosłych.

 

Sakramenty uzdrowienia mają leczyć rany zadane przez grzech. Choć w tym procesie nieodzowny jest sakrament pokuty i pojednania, przez swą częstotliwość szczególnie obecny w życiu chrześcijan, warto zwrócić uwagę na namaszczenie chorych. O ile gdy mowa jest o sakramentach żywych i umarłych – namaszczenie zalicza się do sakramentów żywych – w tym podziale bardziej akcentuje się uzdrawiającą moc tego sakramentu, zwracając uwagę na uzdrowienie duszy i ciała, a zatem i na tę właściwość namaszczenia, jaką jest odpuszczenie grzechów.

 

W końcu sakramenty służące komunii i posłaniu wiernych. Nazwa w pełni ukazuje cel tych sakramentów. Choć udziela się ich konkretnym osobom, to głównych ich celem jest dobro wspólnoty. Owszem, sakramenty te są owocne w życiu przyjmujących je osób, stanowią skuteczną pomoc w wykonaniu powierzonych im zadań, ale nazwa ostatniej grupy sakramentów wyraźnie wskazuje na ich celowość. Małżeństwo i święcenia przyjmowane są nie tylko dla własnego dobra, ale przede wszystkim dla dobra i rozwoju osób, które na tej drodze zostaną powierzone osobie przyjmującej sakrament. Widać to wyraźnie zarówno w życiu małżonków, którzy mocą sakramentu zdolni są do niezwykłych poświęceń wobec swoich dzieci czy współmałżonka, jak i w życiu i posłudze wyświęconych szafarzy, którzy mocą sakramentu stają się duchowymi ojcami powierzonych im wiernych.

 

 

Podsumowując należy dodać, że o ile liczba sakramentów jest ostatecznie ustalona i sama w sobie jest przedmiotem wiary Kościoła, o tyle takie czy inne podziały sakramentów służą lepszemu zrozumieniu ich istoty i zależą od właściwości sakramentów, na której opiera się dany podział.