Dla młodego człowieka substancje psychouzależniające bardzo szybko mogą stać się panaceum na przeżywane problemy. Można powiedzieć, że chwilowo, w pewnym stopniu potrzeby człowieka mogą zostać zaspokojone. Niestety, tylko chwilowo. Wpływ środków uzależniających na organizm po zażyciu powoduje „dobre samopoczucie”, „odlot”, przyjemne stany psychiczne. Gorsze jest to, co dzieje się później: rano po alkoholowej imprezie czy wtedy, gdy narkotyk przestaje działać. Zaczyna się tworzyć „błędne koło”: biorę – czuję się lepiej, więc znowu biorę. W efekcie wpadam w uzależnienie.

 

Dodatkowym czynnikiem jest grupa. Często motywem sięgania po środki uzależniające czy podejmowaniem innych zachowań ryzykownych jest przynależność do grupy – chcę się czuć ważny i potrzebny, więc nie mogę się wyłamać. Bycie w grupie zaspokaja moje potrzeby, a w grupie będę, jeśli poddam się panującym w niej zasadom.

 

3. Jakie są mity związane z uzależnieniami?

 

Tych mitów jest bardzo wiele. Można je dzielić m.in. w związku z rodzajem środka uzależniającego, np. wiele młodych osób żywi przekonanie, że piwo to nie alkohol, marihuana nie uzależnia, czytanie „pism dla dorosłych”, oglądanie erotycznych filmów powoduje rozładowanie napięcia seksualnego. Niebezpieczny jest mit związany z postawą – „mam silną wolę, więc się nie uzależnię, w każdej chwili mogę przestać”. Właśnie silną wolę uzależnienie „uszkadza” najwcześniej, potem następuje etap samooszukiwania się i zaprzeczania.

 

Istnienie mitów dotyczących uzależnień obniża krytycyzm młodego człowieka, zwalnia go niejako z odpowiedzialności, osłabia czujność. Skoro piwo nie szkodzi, więc dlaczego mam nie wypić. Trudno po jakimś czasie uwierzyć, że małe piwo stworzyło duży problem. Istnienie mitów daje także przyzwolenie na zachowania ryzykowne.

 

4. Jakie są elementy składowe różnego typu uzależnień (od alkoholu, narkotyków, jedzenia, mediów itp.)?

 

Do głównych symptomów (cech) uzależnienia, występujących w prawie każdym jego typie, możemy zaliczyć:
- pojawienie się przymusu, czyli utraty zdolności swobodnego wyboru: zaprzestać czy kontynuować, zachowanie staje się nawykowe;
- kontynuowanie zachowania mimo niekorzystnych skutków, takich jak utrata zdrowia, pracy, rodziny, małżeństwa czy wolności, staje się ono przyczyną problemów zdrowotnych, finansowych, zawodowych, małżeńskich i in.;
- wzrost tolerancji będący wynikiem przystosowania organizmu do określonej dawki danego środka psychoaktywnego (dla uzyskania tych samych efektów trzeba zwiększyć dawkę);
- obsesja na punkcie danego zachowania, człowiek odczuwa wewnętrzny przymus powrotu do niego;
- zachowanie zabiera znaczną część czasu, życie staje się podporządkowane uzależnieniu, skupiają się na nim myśli i działanie człowieka;
- występuje postępujące zaniedbywanie innych zainteresowań na rzecz zdobywania i przyjmowania środka uzależniającego;
- zachowanie związane z uzależnieniem jest częste, regularne i stereotypowe;
- trudno go zaprzestać trwale i całkowicie;
- występuje zespół abstynencyjny po odstawieniu substancji, lub zaprzestaniu kontaktu z daną sytuacją;
- zależność fizyczna uzewnętrzniająca się występowaniem objawów abstynencyjnych (osłabienie, nadmierne pocenie, drżenie, zaburzenia układu pokarmowego, lęki), które uniemożliwiają prawidłowe funkcjonowanie.

 

5. Jakie są etapy powstawania uzależnienia?

 

W przypadku każdego uzależnienia proces ten wygląda trochę inaczej, w każdym można jednak wyróżnić pewne fazy, etapy.

 

Pierwszy etap to „zapoznawanie się” ze stanem odurzenia, z nowym doświadczeniem, które niesie ze sobą dane zachowanie. Jest to faza zaciekawienia i eksperymentów. Dużą rolę pełnią w niej kontakty ze środowiskiem, gdyż dominująca rola należy tu do motywów społecznych oraz psychologicznych. W chorobie alkoholowej pierwsza faza określana jest jako towarzyska – nie jest to jeszcze faza chorobowa. Alkohol pije się tutaj okazjonalnie, a celem picia jest poprawienie sobie nastroju. Alkohol powoduje, że czujemy się bardziej ożywieni, łatwiej nawiązujemy relacje z innymi, swobodniej wyrażamy swoje myśli, poglądy, stajemy się bardziej pewni siebie, wyzwalamy się ze swoich zahamowań. Pierwsza faza uzależnienia daje człowiekowi jakąś wymierną przyjemność, korzyść, więc chętnie do danego zachowania wracamy.

 

Kolejna faza związana jest z czerpaniem stałej przyjemności ze stanu odurzenia – człowiek zaczyna odczuwać przyjemność związaną z zażywaniem środka odurzającego, czy z danym zachowaniem; następuje zwiększona tolerancja organizmu na działanie środków odurzających czy na dane bodźce. Staje się to przyczyną kolejnych eksperymentów i poszukiwania środków o mocniejszym działaniu. Ujawniają się wówczas psychologiczne skutki uzależnienia. Tą fazę można określić jako ostrzegawczą. Pojawia się w niej samousprawiedliwienie, oszukiwanie siebie i bliskich.