Do zadań apostołów należy też nadzorowanie, gr. episkope. Dz 1,20: Napisane jest w Księdze Psalmów: […] „Urząd [episkopen] jego niech ktoś inny otrzyma”. Podłożem jest tu cytat z psalmu (Ps 109,8). Hebrajskie słowo pequddah przetłumaczone tu jako urząd może oznaczać zarówno zarząd bądź nadzór, jak i troskę, opiekę, obsługę, dbałość.

 

Taki sam podwójny wydźwięk ma greckie episkope, wskazujące i na troskliwość przełożonych, i na nadzór, jaki sprawują nad innymi. Nie chodzi głównie o kierowanie w ścisłym sensie, lecz raczej o doglądanie, czujne oko dbałe o właściwą pracę i postępowanie podopiecznych. Tak czy inaczej, funkcja apostołów ma pewne cechy kierownicze, i rozumienie jej jako służby tego nie zmienia.

 

Z tego właśnie słowa wywodzą się dzisiejsze terminy „biskupstwo” i „biskup” (gr. episkopos). O ile jednak funkcja i godność przełożonych wspólnot chrześcijańskich jest Nowemu Testamentowi dobrze znana, to nazewnictwo takie należy do języka nieco już późniejszego. W samych Dziejach episkope to ogólnie zadanie „starszych Kościoła” (Dz 20,28). Bliższe sensowi utartemu w późniejszej tradycji Kościoła są dopiero listy pasterskie (por. 1 Tm 3,1).

 

 

W kilku miejscach pada w Dziejach termin „apostołowie”, a obok wymieniono Ducha Świętego. Te teksty mogą uchodzić za programowe, tym bardziej że dotyczą one początków Kościoła. Dz 1,2: [Jezus] został uniesiony [do nieba] po przekazaniu, za pośrednictwem Ducha Świętego, poleceń wybranym przez siebie apostołom. Dz 1,5: Otrzymacie chrzest w Duchu Świętym. Dz 1,8: Otrzymacie moc, gdy przyjdzie do was Duch Święty.

 

Dzisiejszy czytelnik Pisma Świętego odczytuje te teksty z pomocą wiedzy o Duchu Świętym, jaką dają ustalenia późniejszej teologii i definicje soborów Kościoła starożytnego. Jest to uzasadnione, gdyż spisując te zdania, św. Łukasz znał już oczywiście wiarę pierwotnego Kościoła w Trójcę Świętą, jaką wyraża zakończenie Ewangelii wg św. Mateusza czy pozdrowienia z listów Pawłowych.

 

W kontekście życia Jezusa i apostołów należy jednak wyjść od zakorzenionego w Starym Testamencie rozumienia ducha jako Bożej mocy. „Duch”, hebrajskie ruah i greckie pneuma, to dosłownie wiatr, który, jako siła niewidzialna, ale potężna, nadaje się dobrze na obraz działania duchowego. Po hebrajsku ruah haqqodesz to duch świętości albo uświęcenia, działanie Boże w człowieku (por. Rz 1,4). W ustach Jezusa zwrot „chrzest w Duchu Świętym” brzmiał zatem jak „zanurzenie w uświęcającym wietrze”.

 

Z kolei przekazywanie poleceń przez Ducha Świętego kojarzy się z treścią słów Credo: ...który mówił przez proroków. W starożytnym judaizmie natchnienie prorockie i pisarskie było ujmowane właśnie jako wynik działania Ducha Świętego. Sugerują to takie teksty jak 2 Sm 23,2; Iz 48,16; Ez 11,5; Oz 1,1; Jl 3,1–2; Ne 9,30.

 

Realizacją zapowiedzi Jezusa co do daru Ducha, włączonych do Łukaszowej charakterystyki apostołów w Dz 1, jest Zesłanie Ducha Świętego w następnym rozdziale (Dz 2), pierwsza „charyzmatyczna manifestacja” zapowiedzianego i udzielonego przez Jezusa daru. Pod wpływem Ducha apostołowie głoszą słowo i świadczą o Jezusie.

 

W późniejszej działalności apostołów ujawnia się świadomość, że Duch Święty towarzyszy stale ich działaniom. Dz 5,32: My jesteśmy świadkami tych rzeczy oraz Duch Święty. Dz 15,28: Postanowiliśmy, Duch Święty i my... W tych tekstach Duch Święty rozumiany jest osobowo. Jako Boża siła towarzyszy on świadectwu o Jezusie i decyzjom apostołów. Władza i świadectwo pochodzą od Jezusa, ale realizowane są dzięki obecności Ducha Świętego.

 

 

W wielu okolicznościach czynności podejmowane przez Apostołów ukazują ich funkcję we wspólnocie wierzących i misję powierzoną im przez Boga. Działania apostołów w dużym stopniu stanowią ilustrację istotnych cech ich misji zarysowanych w Dz 1. Przytaczając je, św. Łukasz kreśli dalej charakterystykę roli Dwunastu w Kościele. Warto wspomnieć, że greckie słowo użyte w tytule Dziejów Apostolskich, Praxeis, znaczy „dokonania, działania”.
 

Warunkiem przynależności do grona Dwunastu, według cytowanego tu już tekstu Dz 1,21–22 (por. 13,31), było towarzyszenie Jezusowi od chrztu w Jordanie po Zmartwych­wstanie. Znajomość Jezusa stanowi podstawę apostolstwa i świadectwa.

 

Wielokrotnie mówi Łukasz o dawanym przez apostołów świadectwie. Zlecona apostołom funkcja świadków była przez nich sprawowana wiernie, a przy tym kolegialnie. Świadczą o tym wypowiedzi ujęte w liczbie mnogiej. Dz 2,32: Tego właśnie Jezusa Bóg wskrzesił, czego my wszyscy jesteśmy świadkami (por. Dz 3,15). Dz 4,33: Apostołowie z wielką mocą świadczyli o zmartwychwstaniu Pana Jezusa. Dz 10,39: My jesteśmy świadkami wszystkiego, co uczynił. Dz 13,31: Przez wiele dni ukazywał się tym, którzy z Nim razem przyszli z Galilei do Jeruzalem, a którzy teraz są Jego świadkami wobec ludu.