Etos (gr.) oznacza zwyczaj, obyczaj generujący stały sposób postępowania, typowy dla danej grupy ludzi. Jest to "system obyczajów określonej grupy społecznej, wyrażający się w stylu życia". Ten styl życia jest zewnętrznym wyrazem zarówno wyznawanego w danej grupie światopoglądu, jak też przyjętej hierarchii wartości oraz podstawowych zasad moralnych. Etos jest więc postrzegany jako postawy typowe w danej grupie ludzi oraz stały sposób bycia, zachowywania się. Wskazuje on na "faktyczne uznanie i praktykowanie powinności moralnej". Jest zewnętrznym wyrazem przyjętych norm etycznych i ich najprostszym życiowym sprawdzianem.

 

Tak rozumiane pojęcie etosu znaczeniowo zbliża się do przyjętego w danej grupie wzorca postępowania albo wzorca wychowawczego. W przypadku nauczycieli - jako grupy zawodowej - chodzi o konkretyzację ideału reprezentowanego przez nich systemu wychowawczego.

 

Dopiero w drugim znaczeniu pojęcie etosu odnosi się do postępowania konkretnego człowieka. Wtedy zbliża się ono do pojęcia honoru rozumianego jako godność osobista, zaszczyt, jaki spotyka kogoś, kto w pełni realizuje siebie, a więc osiąga doskonałość moralną przy okazji sumiennego wypełniania wartościowej społecznie roli (powołania).

 

W naszej kulturze narodowej etos nauczycielski wyrasta z etosu chrześcijańskiego. Oznacza to, że jego podstawę stanowi dekalog jako potwierdzone przez Boga prawo natury, wypisane w sercu każdego człowieka. Prawo to poszerzył Chrystus w tzw. radach (czystość, ubóstwo, posłuszeństwo) oraz błogosławieństwach ewangelicznych (por. Mt 5,3-12). Radykalizm tych wymagań jest możliwy do realizacji dzięki przyjętej łasce wiary, chrześcijańskiej nadziei, otwierającej na królestwo Boże oraz dzięki miłości obejmującej także nieprzyjaciół.

 

Chrześcijański etos staje się więc nie tylko spełnieniem podstawowego minimum wymogów, lecz obejmuje także program życia doskonałego, zmierzającego do pełni świętości. Wymaga zatem ciągłego nawrócenia, czyli ustawicznej przemiany myślenia, postaw i dążeń. W punkcie wyjęcia jest to zdecydowane zerwanie ze złem (wolność "od" uzależnień, nałogów i wszelkich słabości). Umożliwia to uzyskiwanie wolności "do" coraz pełniejszego angażowania się w dobro. Obowiązuje tu konsekwentne przechodzenie od tego, co dobre - do tego, co lepsze. Celem jest osiągnięcie "pełni" Chrystusa. Chodzi o jego ideał synowskiego posłuszeństwa, bezinteresownej miłości, wiernego odczytywania i pełnienia woli Bożej. Staranie się o osiągnięcie tej pełni oznacza kroczenie drogą zbawienia czyli ścisłego współdziałania z Panem Bogiem przez wierność łasce chwili. W każdym momencie możemy liczyć na Jego światło, natchnienie, impuls wzywający do dobra. Współdziałanie z łaską chwili zapewnia każdemu pełny rozwój posiadanych możliwości, zarówno naturalnych (otrzymanych przez fakt stworzenia) jak i nadprzyrodzonych (otrzymanych od Chrystusa w Jego dziele Odkupienia).

 

Najpewniejszym znakiem osiągania pozytywnych wyników w naśladowaniu Chrystusa jest miłość skierowana zarówno do Pana Boga, jak i do bliźnich. Nie chodzi tylko o sporadyczne jej przejawy. Liczy się stała postawa w pełni zaangażowana w służbę, nie lękająca się żadnych barier, a więc heroiczna. Bez szczególnej łaski i ustawicznej modlitwy nie jest ona możliwa do osiągnięcia na co dzień.