Jan Paweł II w encyklice Dominum et Vivificantem - o Duchu Świętym w życiu Kościoła i świata przypomina: Kościół (...) pouczony słowem Chrystusa, czerpiąc z doświadczenia Pięćdziesiątnicy i własnych "dziejów apostolskich", od początku głosi wiarę w Ducha Świętego jako Ożywiciela, poprzez którego niezgłębiony Trójjedyny Bóg udziela się ludziom, zaszczepiając w nich zadatek życia wiecznego. W dziejach Kościoła chrześcijanie nie zawsze chętnie i owocnie współpracowali z Duchem Świętym. Były momenty stagnacji, oporu, niewiedzy. Obecnie można mówić o pewnym ożywieniu. Rośnie chrześcijańska świadomość o Bogu-Duchu. Rośnie zaangażowanie się we współpracę z Nim. Dowodem na to mogą być żywe i autentyczne wspólnoty w Kościele, w tym wspólnoty charyzmatyczne Odnowy w Duchu Świętym, a także szereg poważnych i obszernych prac Congara, Laurentina, Mühlena, które powstały w ubiegłym stuleciu i poruszają temat rzeczywistości Ducha Świętego.

TRZECIA OSOBA BOSKA

Bóg jest Bogiem nieskończonej miłości. Bóg Ojciec jako Miłość rodzi Syna, od którego pochodzi Duch, stwarza człowieka i cały wszechświat. Syn, będąc jedno z Ojcem, jest również Miłością - dokonał odkupienia człowieka. Duch jest Miłością, bo od Niego pochodzi wszelki dar doskonały, On towarzyszy nam w drodze do królestwa Bożego. Ojciec, Syn i Duch Święty pragną szczęścia człowieka i "pracują" dla jego pełni.

Powiedzieć, że jest On ogólną zasadą przenikającą wszechświat, rzeczywistością niematerialną, tłem dla wszystkiego, co się dzieje, energią i mocą, to jednocześnie dowieść, że się Go nie spotkało. Dla chrześcijanina bowiem Duch Święty przede wszystkim jest Osobą. Jego charakter osobowy najpełniej ujawnia Jezus mówiąc, że Duch "przyjdzie", "powie", "pouczy", "będzie świadczył": W owej bowiem godzinie (...) nie wy będziecie mówić, lecz Duch Święty (por. Mt 10,19-20; Mk 13,11). Czasowniki te ewidentnie wskazują na relacje osobowe. Duch Święty jest w Trójcy osobową więzią między Ojcem i Synem, jest wyrazem ich wzajemnej miłości i jedności. Dalej zaś można o Duchu dopowiadać że jest to rzeczywistość nadprzyrodzona, święta, odwiecznie aktywna; Ruach, Paraklet, "Palec Boży", "Ręka Boga"; Ożywiciel, Doradca; Ten, który prowadzi i opiekuje się; wiatr, ogień, światło, woda żywa...

Duch Święty ma do spełnienia różne funkcje i spełnia je na różne sposoby. Stąd bywa różnie nazywany i opisywany. A przymioty Jego można wymieniać w nieskończoność. Anzelm z Havelbergu, pisząc o dynamicznym charakterze Kościoła, wskazuje na bogatą rzeczywistość Ducha Świętego: Istnieje jedno ciało Kościoła, które Duch Święty ożywia, którym kieruje i rządzi - ciało, z którym zjednoczony jest Duch Święty, wieloraki, przenikający, ruchliwy, bystry, czysty, silny, łagodny, miłujący dobro, głęboko wnikający, czyniący dobro bez żadnej skazy, przyjaciel ludzi, czuwający, stały, pewny, widzący wszystko, mogący wszystko, zawierający wszystkie duchy, poznawalny, nieskalany!
Jeżeli chcemy naprawdę pojąć Ducha Świętego, powinniśmy otworzyć się na Niego, powinniśmy pozwolić, by w nas działał i by nas przemieniał, aby w swej pełni nam się objawił. Nie jest to trudne. Duch Święty szybko i chętnie daje się znaleźć tym, którzy Go szukają. Jest prosty, łagodny i dostępny dla wszystkich.

Jak działa Duch Święty albo lepiej: jak nie działa? Nie działa spektakularnie, z przytłaczającą siłą oczywistości (może z drobnymi wyjątkami, do których trzeba by zaliczyć Zesłanie w dzień Pięćdziesiątnicy), bezwzględnie i destruktywnie. Natomiast działa delikatnie i dyskretnie, od wewnątrz, poprzez twórcze impulsy, natchnienia i poruszenia, zapraszając, subtelnie popychając. Jednak Duch Święty działa skutecznie - o ile kategoria ta w ogóle tutaj przystaje - dokonując naprawdę wielkich i pięknych rzeczy. Oczywiście Duch może napotykać poważne przeszkody. Jego działanie może być utrudniane. Może być na przykład "ograniczone" przez ludzką wolność (Duch Święty szanuje wolność człowieka) albo słabą wiarę (brak jej niweczy wysiłki Ducha). Powiedzieliśmy, że Duch działa dyskretnie, dlatego bardzo potrzebne są określone postawy: wyciszenie, otwartość i nastrojenie się na Ducha Świętego.

Duch Święty (albo Duch Świętości) uświęca człowieka, przebóstwia go, prowadzi do Boga, bowiem łaska Ducha Świętego stanowi stosowną pomoc, ażeby to, co nie jest święte w swej istocie, poprzez uczestnictwo w Nim święte się stało (Orygenes). Zbliża, a nawet jednoczy człowieka z Bogiem, tak że każdy człowiek może powiedzieć: Żyję ja, już nie ja, ale Chrystus we mnie. Kościół zaś przemienia w królestwo Boże. Oto właściwy cel Ducha Świętego.
To wszystko implikuje odpowiedź na kolejne pytanie: gdzie Duch Święty działa? Działa w Kościele - konstytuuje jego historię i oblicze. Przede wszystkim jednak Duch działa w sercu człowieka. Czy w sercu każdego człowieka? Na pytania te padały różne odpowiedzi.

Biblia mówi o Jego wszechobecności. Z Księgi Rodzaju dowiadujemy się, że zanim powstała ziemia i zanim powstał człowiek, który mógł na niej stanąć, Duch Boży unosił się nad wodami. Duch od początku i zawsze istnieje w Bogu. Razem z Nim też ma udział w dziele stworzenia: tchnienie życiowe pochodzi od Ducha, jest Duchem: Spiritus Creator. Ducha nic nie może ograniczyć. Należy do Niego cały świat. Działa On w całej przestrzeni i w czasie. W jedności z Bogiem Ojcem mówi do nas poprzez piękno tego świata i przez wszystkie wydarzenia ludzkiej historii.